W obecnych czasach psychoterapia psychodynamiczna to nurt bardzo popularny. Czerpie ona z Freudowskiej psychoanalizy (dlatego można ją nazwać terapią psychoanalityczną), a więc gruntem jej działania są podświadome mechanizmy, myśli, uczucia czy konflikty. Jej charakterystyczną cechą jest to, że pacjent spotyka się z terapeutą twarzą w twarz i wybiera temat, na który chciałby w danym momencie rozmawiać.
Terapia psychodynamiczna to również jedna z podstawowych metod, w której leczy się zaburzenia osobowości, zaburzenia lękowe czy objawy nerwicowe.
Czym jest psychoterapia psychodynamiczna? Czyli odkrywanie korzeni emocjonalnych trudności i ich wpływu na osobowość człowieka
Psychoterapia psychodynamiczna to przede wszystkim rodzaj terapii długoterminowej. Ma ona za zadanie pomóc rozwiązać problemy w funkcjonowaniu pacjenta poprzez rozmowy na temat jego przeżyć, myśli, doznań. Skupia się więc na odkrywaniu niedostrzegalnych przez niego samego przyczyn powstania objawów czy problemów. Jest to również próba zrozumienia nieświadomych konfliktów i mechanizmów działania, jak i przepracowania trudnych wątków w życiu pacjenta. Aby to się udało, pomiędzy pacjentem a terapeutą musi zaistnieć współpraca. Pacjent opowiada więc o swoich problemach i przeżyciach, natomiast zadaniem terapeuty jest „podążanie za nim”. Zakłada się, że odkrycie przez pacjenta źródeł jego cierpienia czy nieadaptacyjnych zachowań może mu pomóc uwolnić się od lęku czy bólu i umożliwić wprowadzenie korzystnych zmian.
Warto zaznaczyć, że zachodzenie zmian to pewien proces, którego czas trwania u każdego może być różny. Najważniejsza jest więc chęć zmiany i świadomość, że pacjent będzie musiał wnieść dużo od siebie, bo nic samo się nie zrobi. Ale terapia to właśnie miejsce na spokojne przeanalizowanie własnego funkcjonowania i przyglądnięcie się mu.
Przebieg terapii psychodynamicznej – Podróż w głąb świadomości
Podczas terapii psychodynamicznej to sam pacjent wybiera temat rozmowy. Terapeuta przyjmuje natomiast rolę przewodnika, który uważnie słucha, zauważa i pomaga dostrzec to, czego pacjent sam nie jest w stanie zauważyć.
Dla osób dopiero zaczynających przygodę w nurcie psychodynamicznym taka forma terapii na początku może okazać się trudna. Dużo osób woli bowiem, gdy to terapeuta sugeruje temat rozmowy i zadaje nakierowujące pytania. Takie podejście byłoby jednak sprzeczne z głównym celem terapii psychodynamicznej. A jest nim szukanie przyczyn nieuświadomionych konfliktów, które pacjent razem z terapeutą rozważa, oraz przepracowanie trudnych wątków. Terapeuci psychodynamiczni razem z pacjentami pracują nad nowym sposobem rozumienia sytuacji i przeżyć psychicznych, w których pacjenci mogą przeżywać i opracowywać psychicznie trudne uczucia, takie jak smutek, żal, rozczarowanie.
W samym procesie terapii ważny jest również stosunek pacjenta do terapeuty. W trakcie terapii psychodynamicznej tworzą oni bowiem ze sobą relację terapeutyczną. Jest to bardzo ważny etap terapii, ponieważ im większe poczucie bezpieczeństwa i zaufanie względem terapeuty odczuwa pacjent, tym większa szansa na szczerość i otwartość z jego strony, co wpływa na wyniki całego procesu leczenia.
Jak przebiega psychoterapia psychodynamiczna?
Warto poruszyć podstawowy mechanizm, który może zajść podczas terapii psychodynamicznej. Jest to mechanizm przeniesienia. Polega on na tym, że pacjent przenosi swoje nieświadome przeżycia i emocje w stosunku do innych ludzi na swojego terapeutę. Może tak się dziać ze względu na to, że pacjent boi się okazać te emocje bezpośrednio, przebywając wśród osób dla niego znaczących.
Posłużmy się przykładem, który może rozjaśnić to zjawisko. Pacjentka, której rodzice nigdy nie poświęcali zbyt dużo czasu, nie dawali odpowiedniej ilości miłości i uwagi, może przerzucić całą swoją potrzebę bycia kochaną na terapeutę. Będzie więc ona oczekiwać, że terapeuta powie jej, co ma robić, będzie wypytywać o jej samopoczucie czy po prostu słuchać o jej doświadczeniach miłosnych.
Mechanizm przeniesienia w psychoterapii jest potrzebny, żeby pacjent mógł uświadomić sobie tłumione przez siebie uczucia względem innych osób, nazwać je oraz zadecydować, jak pokierować swoim rozwojem osobistym w zakresie tych doświadczeń.
Przebieg sesji w nurcie psychodynamicznym
Pacjent i terapeuta spotykają się zazwyczaj raz w tygodniu lub częściej, jeśli zaistnieje taka potrzeba. Sesja trwa zwykle od 50 do 60 minut. Czas trwania psychoterapii psychodynamicznej jest dostosowywany indywidualnie do możliwości pacjenta, jednak ważne jest, aby sesje odbywały się regularnie. Pacjent i terapeuta wspólnie ustalają zasady współpracy.
Podczas terapii psychoanalitycznej uczestnicy siedzą naprzeciwko siebie. Terapeuta dostosowuje swoją aktywność do pacjenta, a więc nie przymusza, nie nalega, tylko czeka na moment swobodnego mówienia, w którym pacjent z własnej woli podzieli się własnymi przeżyciami, jakich doświadcza w codziennym życiu.
Psychoterapeuci psychodynamiczni mogą zapisywać to, co mówi pacjent, żeby mieć lepszy wgląd w jego przeżycia psychiczne. Oczywiste jest to, że pacjent, opowiadając o swoich uczuciach, może doświadczać konfliktu między swoimi myślami oraz gubić się w swoich przeżyciach. To również te emocje, które żywi, podlegają wspólnej analizie, aby następnie dojść do centrum emocjonalnego konfliktu. Jest to doświadczana przez pacjenta sprzeczność między różnymi obszarami funkcjonowania (np. między rzeczywistością a pragnieniami).
Często jest tak, że to, co spotyka pacjenta, nie jest tym, co sobie on wyobrażał. Dla przykładu: osoba z zaburzeniem odżywiania może uważać, że gdy schudnie, jej życie będzie przyjemniejsze i łatwiejsze. Gdy się jednak okazuje, że taka prosta recepta na szczęście nie działa, może doświadczać ona utraty sensu życia, silnego rozczarowania rzeczywistością. Kiedy osoba ta uzyska wgląd we własne przeżycia, będzie mogła zauważyć, że wymagania, jakie sobie postawiła, i oczekiwania, jakie miała względem siebie, były nieadekwatne.
To właśnie na tym często polega problem. Pacjent sam nie jest w stanie dostrzec u siebie tych mechanizmów, które znacznie zaburzają jego funkcjonowanie. I to jest zadanie terapeuty – pomóc pacjentowi odkryć te mechanizmy. Psychoterapeuta towarzyszy mu przez cały proces psychoterapii, uważnie słuchając i pomagając dokonać wglądu we własne przeżycia.
Wewnętrzna transformacja vs. zewnętrzna zmiana. Terapia psychodynamiczna a behawioralna
Terapia psychodynamiczna nie jest jedyną popularną formą terapii. Inną jest terapia behawioralna, która skupia się głównie na zmianie konkretnych, nieadaptacyjnych zachowań czy nawyków. W tym przypadku rolą terapeuty jest odnalezienie tych schematów myślenia, które są dla pacjenta szkodliwe i utrudniają jego funkcjonowanie. Następnie terapeuta pomaga pacjentowi oduczyć się szkodliwych mechanizmów i zastąpić je innymi, bardziej korzystnymi. Widać tu już podstawową różnicę między terapią psychodynamiczną a behawioralną. W momencie, kiedy ta pierwsza skupia się na nieuświadomionych przez pacjenta mechanizmach, a więc czynnikach wewnętrznych, ta druga bazuje na nawykach, świadomych mechanizmach i działaniach, a więc głównie na czynnikach zewnętrznych.
Obie psychoterapie, i behawioralna, i psychodynamiczna, skupiają się na zmianie szkodliwych mechanizmów. Terapia behawioralna dotyczy jednak zmiany konkretnych, świadomych zachowań (np. nałogów, rutyny), a psychoterapia psychodynamiczna pozwala pacjentowi odkryć nieświadome źródła swoich problemów (poprzez różne doświadczenia psychiczne).
Techniki stosowane podczas obu terapii również są różne. W psychodynamicznej mamy większy wgląd „we wnętrze” pacjenta. To sam pacjent decyduje, w jaki sposób w danym momencie potoczy się terapia. W nurcie behawioralnym terapeuta stosuje konkretne techniki, jak na przykład wzmocnienia pozytywne, czyli takie metody, które zwiększą prawdopodobieństwo wykonywania pewnych działań przez pacjenta. Terapeuta psychodynamiczny naprowadza natomiast pacjenta i zadaje mu pytania, które mogą ułatwić mu zastanowienie się nad różnymi sprawami.
Warto też zaznaczyć, że terapia behawioralna jest krótkotrwała i jej kluczowym celem jest modyfikacja, zmiana danego nieadaptacyjnego zachowania. Terapia psychodymiczna natomiast ma charakter długotrwały i jej głównym celem jest zmiana mechanizmów psychicznych, aby pacjent zrozumiał, co stoi za tym, że postępuje i zachowuje się w taki a nie inny sposób, i aby dokonał zmiany, dzięki której będzie mógł czuć satysfakcję ze swojego życia.
Kiedy warto wybrać psychoterapię psychodynamiczną?
Skoro już wszystkie najważniejsze cechy psychoterapii psychodynamicznej zostały omówione, zostało jeszcze tylko zastanowienie się, dlaczego ten nurt terapeutyczny jest tak popularny i dlaczego uznaje się go za skuteczny.
Jak wszystkie podejścia psychoterapeutyczne psychoterapia psychodynamiczna nie jest cudownym lekiem na wszystko. Wymaga od pacjenta determinacji i cierpliwości ze względu na długi czas trwania. Jest jednak bardzo skuteczną metodą w leczeniu wszystkich zaburzeń osobowości, pomaga uporać się z długotrwałymi stanami, takimi jak depresja czy mania. Może stanowić rodzaj terapii wspierającej przy farmakoterapii, w leczeniu psychoz, np. schizofrenii paranoidalnej czy choroby dwubiegunowej.
Jeden z praktyków i teoretyków psychoterapii skoncentrowanej na przeniesieniu, Otto F. Kernberg, prowadził badania nad skutecznością psychoterapii behawioralnej i psychodynamicznej w leczeniu pacjentów z osobowością typu borderline. Obie psychoterapie były skuteczne w redukcji objawów tego zaburzenia, jednak pacjenci, którzy uczestniczyli w terapii behawioralnej, po pewnym czasie wracali do niektórych mechanizmów chorobowych, natomiast zmiana po zakończeniu terapii psychodynamicznej okazywała się trwała.
Psychoterapia psychodynamiczna
Żyjemy w świecie, w którym spotykają nas różne trudne sytuacje. Oddajemy się swoim obowiązkom, przez co czas i chęć na rozmyślanie nad tym, dlaczego jesteśmy właśnie tacy, jacy jesteśmy, albo dlaczego właśnie tak a nie inaczej się zachowujemy, schodzi na dalszy plan. Terapia psychodynamiczna może pomóc nam zastanowić się nad sobą i swoim życiem. To terapia, która uczy człowieka mądrości i wrażliwości na to, co w jego życiu jest ważne, oraz brania odpowiedzialności za wybory, których dokonuje.
